Trong các chương trước, các thông báo lỗi chưa được đề cập nhiều, nhưng đối với các bạn vừa làm quen với Python, các bạn đã gặp phải một vài thông báo lỗi. Có (ít nhất) hai loại lỗi khác nhau: lỗi cú pháp và ngoại lệ.
Lỗi cú pháp, hay còn được biết tới là lỗi phân tích cú pháp, có lẽ là lỗi phổ biến nhất đối với các bạn học Python:>>>
>>> while True print('Hello world')
File "<stdin>", line 1
while True print('Hello world')
^
SyntaxError: invalid syntax
Trình phân tích cú pháp lặp lại dòng xảy ra lỗi, cùng với một dấu 'mũi tên' nhỏ trỏ vào điểm sớm nhất tại nơi xảy ra lỗi. Lỗi được gây ra bởi (hoặc ít nhất là đã phát hiện tại) dấu hiệu trước mũi tên. Trong ví dụ trên, lỗi được phát hiện tại hàm print() vì dấu hai chấm (':') bị thiếu trước nó. Tên file và số dòng cũng được thông báo để bạn biết nơi bạn cần tìm để sửa chữa.
Ngay cả khi câu lệnh hoặc biểu thức có cú pháp chính xác, khi thực thi cũng có thể gây ra lỗi. Lỗi được phát hiện trong quá trình thực thi được gọi là ngoại lệ, và nó không phải là unconditionally fatal, chúng ta sẽ tìm hiểu cách xử lí chúng trong các phần tiếp theo. Hầu hết các ngoại lệ không được xử lí bởi chương trình và dẫn đến các thông báo lỗi như các ví dụ dưới đây:>>>
>>> 10 * (1/0)
Traceback (most recent call last):
File "<stdin>", line 1, in <module>
ZeroDivisionError: division by zero
>>> 4 + spam*3
Traceback (most recent call last):
File "<stdin>", line 1, in <module>
NameError: name 'spam' is not defined
>>> '2' + 2
Traceback (most recent call last):
File "<stdin>", line 1, in <module>
TypeError: Can't convert 'int' object to str implicitly
Dòng cuối cùng của mỗi thông báo lỗi cho biết lỗi gì đã xảy ra. Ngoại lệ có nhiều loại khác nhau, và loại của ngoại lệ được in ra như một phần của thông báo: loại của ngoại lệ trong các ví dụ trên lần lượt là ZeroDivisionError, NameError và TypeError. Chuỗi được in ra là tên của các ngoại lệ được tích hợp. Điều này đúng với tất cả các ngoại lệ tích hợp, nhưng không cần đúng với các ngoại lệ do người dùng định nghĩa (mặc dù nó là một quy tắc hữu ích). Standard exception names are built-in identifiers (not reserved keywords).
Phần còn lại của dòng cuối cùng trong thông báo lỗi cho biết chi tiết về loại lỗi và nguyên nhân xảy ra nó.
Phần trên của thông báo lỗi cho thấy nơi mà ngoại lệ xảy ra, dưới dạng một traceback stack. Có thể hiểu traceback stack theo vết ngược lại nơi đầu tiên xảy ra lỗi, từ đó liệt kê các dòng theo vết; tuy nhiên, nó sẽ không hiển thị các dòng được nhập từ đầu vào chuẩn.
Built-in Exceptions liệt kê các ngoại lệ được tích hợp và ý nghĩa của chúng.
Có thể viết chương trình có thể xử lí một ngoại lệ cụ thể. Ví dụ dưới đây yêu cầu người dùng nhập vào từ bàn phím, đến khi một số nguyên được nhập vào. Chương trình cũng cho phép người dùng có thể dừng chương trình bằng tổ hợp phím Ctrl - C (hoặc bất kì tổ hợp phím nào hệ điều hành hỗ trợ); lưu ý rằng cách làm này sẽ tạo ra ngoại lệ KeyboardInterrupt.>>>
>>> while True:
... try:
... x = int(input("Please enter a number: "))
... break
... except ValueError:
... print("Oops! That was no valid number. Try again...")
...
Câu lệnh try hoạt động như sau.
- Đầu tiên, mệnh đề try (các câu lệnh giữa từ khóa
tryvàexceptkeywords) được thực thi. - Nếu không có ngoại lệ nào xảy ra, mệnh đề except bị bỏ qua và việc thực thi câu lệnh
tryhoàn tất. - Nếu một ngoại lệ xảy ra trong khi thực thi mệnh đề try, phần còn lại của mệnh đề try bị bỏ qua. Sau đó, nếu kiểu của ngoại lệ khớp với kiểu ngoại lệ nằm sau từ khóa
except, mệnh đề except đó được thực thi. Sau đó thực thi tiếp các câu lệnh sau câu lệnhtry. - Nếu có ngoại lệ nào xảy ra mà không khớp với các ngoại lệ có trong mệnh đề except, nó được chuyển cho các câu lệnh
tryở bên ngoài; nếu vẫn không tìm thấy, nó là một ngoại lệ không được xử lý, chương trình sẽ dừng lại với một thông báo lỗi sẽ được hiển thị như ở trên.
Một câu lệnh try có thể có nhiều mệnh đề except, để chỉ định việc xử lí cho các ngoại lệ khác nhau. Tối đa một trình xử lí ngoại lệ được thực hiện. Trình xử lí ngoại lệ chỉ xử lí các ngoại lệ xảy ra trong mệnh đề try tương ứng, không phải trong các trình xử lí ngoại lệ khác của cùng câu lệnh try. Một mệnh đề except có thể xử lí nhiều ngoại lệ bằng cách đặt các ngoại lệ trong một tuple, ví dụ:
... except (RuntimeError, TypeError, NameError):
... pass
Một class trong mệnh đề except tương thích với một ngoại lệ nếu nó cùng một lớp hoặc kế thừa từ một ngoại lệ. (but not the other way around, một mệnh đề except sẽ chứa các lớp dẫn xuất không tương thích với lớp cơ sở). Ví dụ, đoạn code sau đây sẽ in ra B, C, D theo thứ tự:
class B(Exception):
pass
class C(B):
pass
class D(C):
pass
for cls in [B, C, D]:
try:
raise cls()
except D:
print("D")
except C:
print("C")
except B:
print("B")
Lưu ý rằng nếu đảo ngược lại các mệnh đề except (với except B được đưa lên đầu tiên), kết quả sẽ là B, B, B - ngoại lệ được tìm thấy đầu tiên trong mệnh đề except sẽ được kích hoạt.
Mệnh đề except cuối cùng có thể bỏ qua kiểu ngoại lệ, dùng để bắt tất cả ngoại lệ xuất hiện. Sử dụng nó một cách cẩn thận, bởi vì nó bắt tất cả ngoại lệ mà không cho ta biết nguyên nhân của vấn đề làm xuất hiện ngoại lệ đó. Cách này có thể sử dụng để thông báo lỗi và tạo lại một ngoại lệ (cho phép gọi một lời gọi để xử lí ngoại lệ này):
import sys
try:
f = open('myfile.txt')
s = f.readline()
i = int(s.strip())
except OSError as err:
print("OS error: {0}".format(err))
except ValueError:
print("Could not convert data to an integer.")
except:
print("Unexpected error:", sys.exc_info()[0])
raise
Câu lệnh try … except có thể có mệnh đề else. Khi có mệnh đề else, mệnh đề else phải nằm phía dưới tất cả các mệnh đề except. Mệnh đề else hữu ích trong trường hợp mệnh đề try được thực hiện hoàn chỉnh mà không xảy ra bất kì ngoại lệ nào. Ví dụ:
for arg in sys.argv[1:]:
try:
f = open(arg, 'r')
except OSError:
print('cannot open', arg)
else:
print(arg, 'has', len(f.readlines()), 'lines')
f.close()
Mục đích của việc sử dụng mệnh đề else là giảm việc thêm quá nhiều code vào mệnh đề try, vì nó sẽ tránh vô tình bắt được ngoại lệ không thể raised bởi mã lệnh đã được bảo vệ bởi câu lệnh try … except.
Khi một ngoại lệ xảy ra, nó có thể có giá trị liên quan, còn được gọi là đối số của ngoại lệ. Sự hiện diện và loại đối số phụ thuộc vào loại ngoại lệ.
Mệnh đề except có thể chỉ định một biến sau tên của ngoại lệ. Biến được ràng buộc với một instance ngoại lệ với các đối số được lưu trong instance.args. Để thuận tiện, các instance ngoại lệ định nghĩa __str__() để các đối số có thể in trực tiếp mà không cần phải tham chiếu .args. Người ta cũng có thể tự tạo một ngoại lệ trước khi ném nó và thêm bất kì thuộc tính mong muốn vào nó.>>>
>>> try:
... raise Exception('spam', 'eggs')
... except Exception as inst:
... print(type(inst)) # lấy instance ngoại lệ
... print(inst.args) # các đối số được lưu trong .args
... print(inst) # __str__ cho phép in các args một cách trực tiếp,
... # nhưng nó thể bị ghi đè trong trường hợp lớp ngoại lệ con
... x, y = inst.args # giải nén args
... print('x =', x)
... print('y =', y)
...
<class 'Exception'>
('spam', 'eggs')
('spam', 'eggs')
x = spam
y = eggs
Nếu một ngoại lệ có đối số, chúng được in dưới dạng phần cuối cùng ('chi tiết') của thông báo của các ngoại lệ chưa được xử lý.
Các trình xử lý ngoại lệ không chỉ xử lý các ngoại lệ nếu chúng xảy ra ngay trong mệnh đề try, mà còn nếu chúng xuất hiện bên trong các hàm được gọi (thậm chí gián tiếp) trong mệnh đề try. Ví dụ:>>>
>>> def this_fails():
... x = 1/0
...
>>> try:
... this_fails()
... except ZeroDivisionError as err:
... print('Handling run-time error:', err)
...
Handling run-time error: division by zero
Câu lệnh raise cho phép người lập trình buộc một ngoại lệ cụ thể xảy ra. Ví dụ:>>>
>>> raise NameError('HiThere')
Traceback (most recent call last):
File "<stdin>", line 1, in <module>
NameError: HiThere
Đối số duy nhất sau từ khóa raise ám chỉ loại ngoại lệ sẽ được ném. Đối số này có thể là một instance ngoại lệ hoặc là một lớp ngoại lệ (hoặc một lớp được dẫn xuất từ lớp Exception). Nếu một lớp ngoại lệ được truyền vào, nó có thể khởi tạo ngầm bằng cách gọi hàm khởi tạo của nó mà không cần đối số:
raise ValueError # rút gọn của "raise ValueError()"
Nếu bạn cần xác định liệu một ngoại lệ được ném nhưng bạn không có ý định sẽ xử lí nó, một cách đơn giản của câu lệnh raise cho phép bạn ném lại ngoại lệ:>>>
>>> try:
... raise NameError('HiThere')
... except NameError:
... print('An exception flew by!')
... raise
...
An exception flew by!
Traceback (most recent call last):
File "<stdin>", line 2, in <module>
NameError: HiThere
Chương trình có thể đặt tên các ngoại lệ của riêng chúng bằng cách tạo ra một lớp ngoại lệ mới (xem thêm: Lớp). Các ngoại lệ thường được dẫn xuất từ lớp Exception, dù trực tiếp hay gián tiếp.
Các lớp ngoại lệ có thể được định nghĩa làm bất cứ thứ gì mà các lớp khác có thể làm, nhưng thường được giữ cho đơn giản. Thường các lớp ngoại lệ chỉ cung cấp một số thuộc tính cho phép thông tin về lỗi được rút ra bởi các trình xử lí ngoại lệ. Khi tạo một module có thể tạo ra một số lỗi riêng biệt, một hướng tiếp cận phổ biến là tạo một lớp cơ sở cho các ngoại lệ được định nghĩa bởi module đó, và các lớp con chỉ rõ các ngoại lệ cụ cho các điều kiện lỗi khác nhau:
class Error(Exception):
"""Lớp ngoại lệ cơ sở của module"""
pass
class InputError(Error):
"""Ngoại lệ được ném tương ứng với lỗi trong input
Thuộc tính:
expression -- biểu thức đầu vào xảy ra lỗi
message -- giải thích về lỗi
"""
def __init__(self, expression, message):
self.expression = expression
self.message = message
class TransitionError(Error):
"""Ném ngoại lệ khi một cố gắng chuyển động trạng thái không được phép
Thuộc tính:
previous -- trạng thái lúc bắt đầu chuyển đổi
next -- trạng thái mới đã thử
message -- giải thích lý do vì sao chuyển động này không được phép
"""
def __init__(self, previous, next, message):
self.previous = previous
self.next = next
self.message = message
Hầu hết các ngoại lệ được định nghĩa với tên kết thức bằng "Error", giống với cách đặt tên của các ngoại lệ tiêu chuẩn.
Nhiều module chuẩn định nghĩa ngoại lệ của riêng chúng để báo cáo lỗi có thể xảy ra trong các hàm mà chúng định nghĩa. Thông tin thêm về các lớp được trình bày trong phần Lớp.
Câu lệnh try có một mệnh đề tùy chọn khác nhằm xác định các hành động được thực hiện dưới mọi hoàn cảnh. Ví dụ:>>>
>>> try:
... raise KeyboardInterrupt
... finally:
... print('Goodbye, world!')
...
Goodbye, world!
KeyboardInterrupt
Traceback (most recent call last):
File "<stdin>", line 2, in <module>
Mệnh đề finally luôn luôn được thực hiện trước khi rời khỏi câu lệnh try, cho dù một ngoại lệ có xảy ra hay không. Khi một ngoại lệ xảy ra trong mệnh đề try và nó chưa được xử lí trong mệnh đề except (hoặc nó xảy ra trong mệnh đề except hoặc mệnh đề else), nó sẽ được ném lại sau khi mệnh đề finally được thực thi. Mệnh đề finally cũng được thực thi "on the way out" khi một mệnh đề của câu lệnh try bị văng ra ngoài bởi câu lệnh break, continue hoặc return. Một ví dụ phức tạp hơn:>>>
>>> def divide(x, y):
... try:
... result = x / y
... except ZeroDivisionError:
... print("Chia cho 0!")
... else:
... print("Kết quả là: ", result)
... finally:
... print("Thực thi mệnh đề finally")
...
>>> divide(2, 1)
Kết quả là: 2.0
Thực thi mệnh đề finally
>>> divide(2, 0)
Chia cho 0!
Thực thi mệnh đề finally
>>> divide("2", "1")
Thực thi mệnh đề finally
Traceback (most recent call last):
File "<stdin>", line 1, in <module>
File "<stdin>", line 3, in divide
TypeError: unsupported operand type(s) for /: 'str' and 'str'
Như bạn có thể thấy, mệnh đề finally được thực thi trong bất kì hoàn cảnh nào. Ngoại lệ TypeError xảy ra bởi chia hai chuỗi cho nhau, không có trong mệnh đề except nên nó được ném lại sau khi thực thi mệnh đề [finally]
Trong các ứng dụng thế giới thực, mệnh đề finally rất có ích cho việc trả lại tài nguyên bên ngoài như file hay kết nối mạng, bất kể việc sử dụng tài nguyên có thành công hay không.
Một số đối tượng định nghĩa các hành động clean-up tiêu chuẩn sẽ được thực hiện khi đối tượng không còn cần thiết, bất kể đối tượng có thể sử dụng thành công hay không. Hãy xem ví dụ sau: mở một tệp và in nội dung của nó ra màn hình.
for line in open("myfile.txt"):
print(line, end="")
Vấn đề với đoạn code này là nó rời khỏi việc mở file trong một khoảng thời gian không xác định, sau khi đoạn code đã được thực thi xong. Đây không phải là vấn đề trong các đoạn code nhỏ, nhưng có thể là một vấn đề cho các ứng dụng lướn hơn. Câu lệnh with cho phép các đối tượng như tệp được sử dụng theo cách đảm bảo chúng luôn được clean-up kịp thời và chính xác.
with open("myfile.txt") as f:
for line in f:
print(line, end="")
Sau khi câu lệnh được thực hiện, tệp f luôn được đóng lại, ngay cả khi gặp sự cố khi đọc các dòng. Các đối tượng, như tệp, cung cấp các hành động clean-up được định nghĩa trước trong documents của chúng.